Zeytin Fidanı

Zeytin Fidanı, Genelde ülkemizde Akdeniz ikliminin hâkim olduğu yerlerde yetişmektedir. Başta Ege olmak üzere Akdeniz, Marmara, Güneydoğu Anadolu ve az da olsa Karadeniz bölgesinde yetiştirilmektedir. Kuzeyde Artvin ve civarı, Güneydoğu Anadolu'da güneyde Hatay'dan Mardin'e kadar olan illerde zeytin yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ana vatanı Türkiye olan zeytin, bu ekoloji içinde büyük çeşit zenginliğine sahiptir. Mevcut çeşit varlığımızı 1968 yılında tüm zeytinci bölgeler taranarak 28'i tescilli olmak kaydıyla 88 zeytin çeşidi belirlenmiştir. Belirlenen 88 çeşitten alınan aşı kalemleri İzmir'de Zeytincilik Araştırma Enstitüsü'nün araştırma ve üretim sahasında, Tohumdan yetişmiş küçük fidanlara (Çöğür) aşılanarak ülkemizde yetişenlerle birlikte ulusal zeytin türlerinden oluşan bir koleksiyon bahçesi oluşturulmuştur.

Zeytin Fidanı Yetiştirme Şekli; Fakir toprakların zengin ağacı olarak bilinen zeytinin, gübreleme budama ve sulama gibi bakımı yapıldığında çok daha verimli olduğu istatistik verilere göre doğrulanmıştır. Zeytin fidanı ve ağaçları çok soğuk koşullarda zarar görebilmektedir -7 C kiritik seviyedir. Yıllık yağış miktarı 400 ml altında olan yerlerde yabani olarak yetişmektedir. Zeytin fidanları iki şekilde üretilir vegetatif ve generatif üretme yöntemleridir.

Vegetatif Üretme; Sağlıklı ve çeşit özelliği taşıyan damızlık olarak tabir ettiğimiz 1 yıllık sürgünlerden 25-35 santim boylarında Çelikler elde edilir. Bu çeliklerin üzerinde 2-4 yaprak kalacak şekilde diğer yapraklardan temizlenir. Daha önce hormon lama işlemi için hazırlanan 4000 ppm indol butirik asitte 5 saniye kadar bekletip, Alkolün uçması için bir süre kurumaya bırakılır. Bu çelikler metrekareye 1000-1500 adet perlit veya kumdan hazırlanan yetiştirme bölmelerine dikilir. Bölmelere dikilen çelikler 60-90 gün 20-25 derece sıcaklıkta %80 nemli ortamda tutularak kök salması sağlanır. Köklenme evresini tamamlayan çelikler yerlerinden sökülerek topraklanmış kâse veya torba içlerine tek tek dikilir. Şubat ayında konulan çelikler genelde direk torbaya dikilirler. Ağustos ayında köklen dirilen çelikler ise kâseye dikilerek seralarda bekletilir. Kaselerdeki çelikler ilkbaharda torbalara alınarak bakımı yapılacak yerlere yerleştirilir. Torbalara alınan köklü çelikler zirai mücadele, sulama ve diğer bakımları yapılarak ortalama 16-24 ay içerisinde asıl dikim aşamasına gelir.

Generatif üretme; Çekirdeklerden yapılmaktadır. Çekirdekten (Tohum) yetişmiş küçük fidanlar elde edilir ve bunlar üzerine aşı yapılır. Uyku devresinde bir yıl bekletilen çekirdekler daha iyi çimlenme göstermektedirler. Katlama yapılması durumunda klasik yöntemde zeytin çekirdekleri, Haziranda katlamaya konur, katlamadan alındıktan sonra ağustos sonu veya eylül ayında sera ya da sıcak yastıklara ekilirler. Çekirdeklerin çimlenme gücü zayıf olduğundan biraz sık metrekareye 3-5 kg kadar tohum atılır. Çıkan küçük fidanlar kışın büyür, nisan ayında 6-7 yaprak olduklarında aşı parsellerine veya plastik torbaya alınırlar. Aşı parsellerinde veya plastik torbalarda küçük fidanlar 1 yaz büyürler. Eylülde T göz aşısı ya da müteakip ilkbaharda mayıs ayında kabuk altı kalem aşısı ile aşılanır. Bir yıl sonraki kışın aşı parsellerindeki aşılı fidanlar terbiye parsellerine ya da plastik torbaya alınarak 1-2 yıl büyümeye bırakılır. Asıl ekim için yeterli büyüklüğe erişen fidanlar topraklı ve yapraklı olarak sökülür ve ekilir.

Ülkemizde yaygın olarak kullanılan fidan türleri ise şunlardır. Ayvalık, Gemlik, Memecik, Domat, Manzanila, Samanlı, Çelebi, Eşek zeytini, Erkence, Uslu, Halhalı, Kilis ve Nizip yağlık türleridir.